بازرسی کالا چیست؟ تعریف، انواع، گواهی‌ها و راهنمای گام‌به‌گام اجرای آن ✅

بازرسی کالا مجموعه‌ای از کنترل‌های کیفی و کمی در حین تولید، پیش از حمل (PSI) و هنگام تحویل است که با صدور گواهی بازرسی، ریسک خرید و هزینه‌های مرجوعی را کاهش می‌دهد. این راهنما انواع بازرسی، مراحل اجرا، مدارک لازم، چالش‌ها، روش‌های کلاهبرداری و نکات موفقیت را برای واردکنندگان و صادرکنندگان پوشش می‌دهد.

مقدمه 🌍

سال‌ها پیش خریداران برای اطمینان از کیفیت، خودشان بر تولید و ارسال نظارت می‌کردند؛ امروز این وظیفه را شرکت‌های بازرسی با استانداردهای بین‌المللی انجام می‌دهند. خروجی این فرایند، گواهی بازرسی کالا و گزارش‌های مستند است تا مطمئن شوید کالای دریافتی با قرارداد و استانداردها هم‌خوانی دارد.

پیشنهاد مطالعه: تجارت فرا مرزی چیست؟

مزایا ✅

• جلوگیری از ورود کالاهای معیوب و مغایر با قوانین
• اطمینان از تطابق با سفارش، مشخصات فنی و استانداردها
• کاهش هزینه‌های برگشت، دوباره‌کاری و شکایات مشتریان
• کشف زودهنگام نواقص در خط تولید و پیش از ارسال
• افزایش شفافیت اسنادی برای بانک/LC و تسهیل ترخیص

انواع بازرسی کالا 🧭

1. بازرسی حین تولید (DPI): ارزیابی مواد اولیه، فرآیند و نمونه‌ها برای اصلاح به‌موقع خطاها
2. بازرسی قبل از حمل (PSI): کنترل کمیت، کیفیت، بسته‌بندی، مارکینگ و تست‌های عملکرد
3. بازرسی در مبدأ: بررسی اصالت فروشنده، کیفیت و بسته‌بندی پیش از خروج کالا
4. بازرسی در مقصد: تطبیق با اسناد در گمرک و کمک به صدور مجوز ترخیص
5. بازرسی اعتبار اسنادی (LC): تطبیق کالا و مدارک با شروط LC برای پرداخت
6. استاندارد اجباری/گواهی انطباق (COC): آزمون طبق استانداردهای ملی یا بین‌المللی
7. بازرسی قیمت (پروفرما): راستی‌آزمایی ارزش پروفرما برای تخصیص ارز و کنترل کم‌/بیش‌اظهاری
8. بازرسی اصالت فروشنده: احراز هویت حقوقی، ظرفیت تولید و سابقه تعهدات

مراحل اجرا 📦

1. تعریف محدوده کار (Scope): مشخصات فنی، استاندارد مرجع، AQL، نمونه مرجع و چک‌لیست تست
2. انتخاب ارگان بازرسی: شرکت معتبر (SGS، BV، Intertek، TÜV) یا تیم مستقل مورد اعتماد
3. هماهنگی با کارخانه: تعیین تاریخ، دسترسی خطوط، آماده‌سازی نمونه‌ها و ابزار تست
4. اجرای بازرسی: نمونه‌برداری بر اساس ISO 2859-1 (AQL رایج: Major 2.5 / Minor 4.0)، آزمون‌های عملکرد/ایمنی، شمارش و وزن‌کشی
5. گزارش و شواهد: ثبت عکس/ویدیو، نتایج تست، مغایرت‌ها و توصیه اصلاحی
6. صدور گواهی: در صورت قبولی، صدور Certificate of Inspection/Conformity؛ در صورت رد، گزارش NCR و اقدام اصلاحی
7. پیگیری مقصد: در صورت لزوم، بازرسی مقصد برای تطبیق نهایی و تسهیل ترخیص

مدارک لازم 📑

• پروفرما و قرارداد خرید (با مشخصات فنی و معیار پذیرش)
• فاکتور تجاری، لیست بسته‌بندی، شماره سریال‌ها/مارکینگ
• استانداردها/نقشه‌ها/کاتالوگ فنی و نمونه مرجع تاییدشده
• شرایط LC (در صورت وجود) و هر الزام بانکی
• اطلاعات حمل برای PSI: برنامه خروج، بارنامه پیشنهادی، جزئیات کارتن/پالت
• وکالت‌نامه یا معرفی‌نامه دسترسی بازرس به کارخانه/انبار

چالش‌ها و نکات مهم ⚠️

• نمونه طلایی در برابر تولید انبوه: معیار پذیرش را مکتوب و قابل آزمون تعریف کنید.
• فشردگی زمان: با برنامه تولید هماهنگ کنید تا خط آماده تست باشد.
• تفاوت استانداردها: مرجع تست (ISO/IEC/EN/ملی) را در قرارداد یکسان‌سازی کنید.
• محدود کردن دسترسی: دسترسی به اسناد مواد، نتایج آزمایشگاه و خط بسته‌بندی را الزام کنید.

روش‌های رایج کلاهبرداری و پیشگیری 🕵️‍♂️

• گزارش/مهر جعلی: راستی‌آزمایی آنلاین شماره گزارش/QR و تماس مستقیم با دفتر صادرکننده
• تعویض متریال/پوشش: درخواست COA/TDS، آزمون مخرب/غیرمخرب و نمونه‌گیری تصادفی
• کم‌فروشی تعداد/وزن: توزین پالت، شمارش تصادفی و زنجیره نگهداری نمونه‌ها
• دستکاری تست‌ها: حضور شاهد، ثبت ویدئویی تست‌ها و استفاده از آزمایشگاه ثالث

نکات کلیدی موفقیت ✅

• تدوین Specification Sheet شفاف (مواد، تلورانس، پوشش، آزمون‌ها، مارکینگ)
• توافق کتبی روی AQL، روش نمونه‌گیری و معیار قبولی/رد
• پیش‌بینی DPI برای اصلاح مشکلات پیش از PSI
• درج بند جریمه/تعویض برای عدم انطباق در قرارداد

پیشنهاد مطالعه: شناسنامه کانتینر

سوالات متداول 🤖